Sat. May 10th, 2025
Hetin Arctic ai vur khal paai zianzo

Laivum ai Ziatlam ram Arctic ai vur khal te pawl khiah tun hlan ai mithiam te ruathnak tah 50% dung cak in ti tiin kin lailung Ziatlam le Veilam ai vur dinhmun siikhnak satellite thar in tawk ii.

CyoSat Satellite

European Space Agency ai CryoSat-2 probe satellite in nikum ah Artic tipuithuanthum ai  vur 900 cubic kilometer tia heh tii sek ai tun pai zo tiin phuang ii.

Tun vur heh a hlan ai mi tam sawn in ruathnak hnak tah 50% cak in kin lailung an paai zianzo tiin phuang ai kin lailung tuamtu hlivua lum te te hnak in hetin cang ti ii. Tun hnua kum rai hlan ah Arctic ram ah khaal caan ah vur hmu pha umh lo rori in cang tuh le he hmun ah ram cang cang in nga, laihnia zinan (Oil) le lawng in khualtlawnghnak in buai roh tuh lai ti ii.

Canada le Greenland ram ziatlam ai vur heh khaal caan ah 6 meter dung sah de napui tun tu 1-3 meter dung ian i hang ti ii.

Tun hnakin vur heh ti tete tuh ai cak ngaiin paai tuh lai tiin phuang bet ii. Methane hlivua heh cak rohin kin lailung tuamtu ber tiin phuang ii. Vur ti cak sin sin ai tipuithuanthum sa te te hnak in tipui hnia ai Methane hlivua te pawl heh suak am am tuh ai kin lailung heh cak rohin tum sin sin tuh ti ii.

CryoSat-2 satellite heh kin laivum ai vur dinhmun zingzoihnak ceet hmasa ii le Baikonur cosmodrome, Kazakhstan ram an Dniepr rocket hmangin 8 April, 2010 nia ah van ah hlathnak ii. Tun hlan ai lailung siihnak satellite te pawl in tipui le vur dinhmun siik napui vur sah lam heh ciang ngaiin siik thil lo ii.

US in bawnhnak ICESat in khai kin lailung vum ai vur sah lam siik awng napui 2009 kum ah cia satellite heh naper thil loin hnawm lio ii. Tun ai CryoSat heh vur sah lam siikhnak tuh hrimhrim in bawn hnak ii ai Arctic le Antarctic ram zingzoi tuh hrimhrim in bawnhnak ii. He ceet ah mairong fehtlangin siik thilhnak radar khai nai ii. US ai ICESat ai laser in mairo fehtlang in lailung vum ah vur sah lam siik thil lo ii. Cen CryoSat heh a hlaice in Arctic tipui vum ah zuang tuhin dinhnak ii.

Hetin Arctic ai vur khal paai zianzo

2004 kum khuasik caan ah Arctic ram ai vur heh 17,000 cubic kilometre dung sah awng napui tun naai khuasik caan ai vur tu 14,000 dung ian sah tiin CryoSat in tawk ii.

Cen, 2004 kum ah Arctic ram ah vur heh 13,000 cubic kilometre dung umh awng napui 2012 kum ah 7,000 dung ian umh hang tiin tawk ai kum 8 song ah vur heh a hrek rori paai kio i hang. Tun bangin vur heh paai zianzo i lekhaw kum 10 song ah Arctic ah vur heh khaal caan ah umh tuh lo i hang.

Related Post

Leave a Reply