Sat. Apr 20th, 2024
Rev Phun Za Nem

3rd Generation

By- Rev. Phun Za Nem

(Lairawn Zanniat Auaw Vol-1 Issue-6 song ai Article ii)

Rev Phun Za Nem

David L. Lindauer le Lant Pritchetibig te ngan hnak “What’s the Big Idea? The Third Generation of Pilicies for Economic Growth,” paper ai a nganhnak temlai hlir tlang nga sing khaw. Kin ram independance kin ngah hlan pahin kum 1970 dung tian khiah 1st generation ti i. Cialai sanah laivum minung khai kin tlawm lai manin insang khat ah pa ber naper hnak lek ring in nun khuasa tlang thil i. Insang cik nio (Nuclear Family) thawn kin  bang i. Fimthiam hnak lam khai khangso lailo man fate tlawng toh heh a tumhnak ber i. Cia lo bak sumpai hmang tuh hmun khai om hang lo leh paber naper nai le khaw insang khat din aih tuh sam loin nung tlang thil i sing.

2nd Generation tihnak san hnih hnakah tu minungte kin nun khuasak dan sang vivo le Kul le sam hnak khai tam vivo ii. Ciaman bohnak (Living Cost) khai tam vivo i hang.  Laivum minung te khai kin tam vivo manin kum 1980 dung panin insang ah pa ber le nu ber te naper tlang kul hang i. Ciamanin insang khat ah naper nai mi pahnih tal om kul dinhmun ah kin hlen i. Hlanlai bangin pa ber pakhat lek naper hnak in kin tham thil nawn lo i.

3rd Generation ah tu kin nun khuasak dan sang amam manin kin kul sam hnak khai tam am am i. Insang khatah naper ben minung 3 maw 4 tal tu nai kin kul hang. Minung kin tam tete ai rong aih ti din si tuh harsa vivo manin rongaih ti din si bai deuh hmun ah thawn, feh ai naper tlang i sing. Hemi sanah Laitlang in Lairawn-ah vaitu kin tam ai, Lairawn om ciate in naper tam deuh hmun ram dangdangah vakvai in om tlang i sing. Kin ramah khai kin mipum zat le naper tuh zat remcang thil lo manin ramdang ah naper si in vakvai i sing. Dan lo ai feh vak tu( Illegal Migrant) khai om lianglo ai rammi covo (Citizen Rights) te khai nai nawn lo i. Hebang dinhmun khiah khangso laitak ram te in tawk ve de i.

Ram dangah dan lo in lut manin naper om hmun cangah thawn demdo (Fill in Migrant) le a rammi te ai per zuam lo hnak naperte 3D Jobs – Danger, Difficult and Dirty jobs te , (Laukul, harsa leh a rim a bal naperte) perin sumpai hlawh tlang i. Cia hleiah a rammi te bangin covo bangran ngah lo hnak te khai tuar in an tlang vek i. Ciabang kin ram mi le sa te ram dangah harsa le rimsu ngai in naper ai naper man pha tak ngah lo, zohsuam hnak tawk te bawm khiah kin ram pervo pakhat a i bang pahin kin ram songah naper tuh tamngai bawt sah tuh khai pervo lian ngai nai i. Kin ram songah naper pha tam selai, kin ram mi tam sawnin ramdang ah rimsu harsa le zohsuam tuar hmunah naper tuhin dan lo in feh tuh lo i sing.

Ramsongah Napertuh zaizah kin kul?

Kin ram minung ah 57,500,000 tin ruat  cul sing lai kum 18 – 60 karlak naper thai minung 33,110,000 um tin ruat thil tuh i. Naper ben minung songah sumpai naper thil lo tlawngta, nun cak lo le Pathian naper te sik le sal fangin naper thil ngaingai minung tu 32,000,000 thiah om i. UNO lam ai UNFPA te `uathnak bangin kin ram heh naper ben minung kin tam manin Population Bonus lehsawng co i sing.

Naper ben minung songah 20,240,000 heh acozah naper i man in a tanghnak 10,000,000 tu naper nailo, tawkhnak hnak per lianglo menma te pawl i. Ciaman kin ramah sumpai pha nioin luthnak nai tuhin naper tuh hmun 10,000,000 lai kin kul i. Ram dangdang Malaysia, Singapore, Thailand, Japan ram lamah naper tu kin rammi 300,000 lai om ti imanin kin ramah naper nailo 97,000,000 um tlang i sing. Kin ram songah naper nai lo heh 28.4 % kin khim i. Minung pa li ah pa khat tu naper nai lo ti hnak i. Ramdang fehte pawl tlung leh tu sal thawn ruat fangin mi pa thum ah pakhat  naper nai lo kin cang i. Hemi naper nai lo te naper bawtsah tuh kin kul i.

Lairam song dinhmun thawn sik cul sing lai. Lairam ah minung 536,000 um ai farah hnak lamah 71.3 % kin khim i. Kum 18 – 60 kar lak naper thai minung 30,305 um i ti sing lai naper nai lo 86,670 um i sing.  Sagaing ram song sik leh thio sing lai mipum 628,200 um ai farah hnak lamah 13.1 % i. Kum 18 – 60 naper thai mipum 355,184 um manin naper nai lo mipum 100,872 um i. Kin ram pumpui in ruat fangin kum 18 – 60 karlak naper thai mipum ah 56.54 % le naper nai lo 28.4 % in `uat hnak i. Hemi harsa hnak songan a kontin kin luat ve ni? Zai bawn tuh kin kul i?

Related Post

Leave a Reply