Sun. Apr 28th, 2024

Chin National Day, Zanniat Ca Songlawi Hlaice

– Tluang Kip Thang, Feb 21, 2017

Z Map

Zaimaan Zanniat ca Chin National Day songlawi hlaice ii? Kin tluanthu (history) ruat hal lo kin tam tuh ii. A hmasa in Chin National Day heh hlanlai miuk ukhnak (Feudalism or Chief Ruling) lonhnak nia ii le mipui daihdan in ram konghoidun tuhin Chin ram veksen huap in tawkdun nia le lungkhim tlang nia ii. 1948 kum ah Falam khua ah mi 5000 songin mi 17 (dung ian) in miuk dan daihtu umh ai mitam sawn daihdan in February 20 nia heh miuk ukhnak lon nia ii. Cia nia heh Chin National Day tiin kumsiar hmang tio i hang sing.

1948 kum February 20 nia ah Miuk Ukhnak lon nia khiah Zanniat ca zalenhnak le luathnak nia i ve ii. Zaimaan tifangin mah niu in zalen ngaiin umh awng Zanniat khua le ram khiah 1810 kum dung pah Taisun (Phalaam/Falam) in Zanniat khua le ram sim le Taisun/Falam hnia ah zonzai harsa, lauhnak thawn dim in umh awng ii. Falam/Phalam tihnak heh Taisun miphun in khua thar a dinhnak hming ii. Falam in Zanniat ram a lang fangin Khualai Tlang Riat tiin ko hnak khua pariat (8) ; 1) Khualei, 2) Lumbang, 3) Zultu, 4) Khuatluk, 5) Zawl Hlang, 6) Tlukkhan, 7) Khanram, leh 8) Hlimhlang khua khiah Falam raal in inn le lo, sum le thilri veksen in sut ii. Cia nia pah Khualei Tlangriat heh Phalaam kut hnia ah umh ai Zanniat ram veksen khiah Phalaam/Falam kut hnia ah umh kio ii. Phalaam raal hnia ah Zanniat te in kum siar inn khat in Faangci kheng 1 le Phiang kheeng 1 heh Phalaam Miuk hnen ah Siah phur tio ii. Kum siar khua 1 in khuadom Vok 1 pe tio ii. Innsang ah innteek pa thi lekhaw a naihnak rothil veksen hmuah khiah Phalaam te in ping sak de ai, Lukhawng tiin ko ii. Phalaam te in Lukhawng lang fangin inn thilri ah lungkhim lo lekhaw a thihnak Zanniat innteek pa ai faate khiah Sal ah pom ai, Phalaam ah hoi de ii. Hetin British in Chin ram a uk hnua 1906 kum fang Zanniat in Phalaam hnen ai Lukhawng luat ai 1910 kum fang ianin Siah luat awng ii. Hetin kum 100 dung Zanniat heh harsa le zonzai ngaiin Taisun hnia ah umh awng ii. Taisun lal khiah amah ianin Zanniat uk lo ai a hiang ai miphundang pawl thawn Phalaam ah thurel tio de ii. Zanniat in Phalaam ah Siah a pehnak heh Taisun in a naperpui miphundang Lal pawl khiah pe de ai zuar sin de le, a hrangah Zanniat heh a kuulhnak le daihhnak koih sahtu poimawh roh i awng ii. Taisun hrang Zanniat heh sumsaw le thilri ngahhnak (source of income) poimawh roh i awng tihnak ii.

Zanniat ram khiah Taisun in 1810 kum ah Khualai Tlang Riat a sim hnua Taisun ukhnak hnia ah umh le, 1904 kum dung ah Lumbang miuk Lian Awng in Zanniat ram ah British maanin miuk per ngah awng napui Taisun lal Con Bik a lau maanin Ngalsip va tansak ram ian uk awng le cia lo hmuah tu Taisun/Phalaam hnia ah umh cih ii. Inapui Lumbang miuk khai Taisun/Phalaam hnia ah umh umh pah ii. Lian Awng le a fapa Naih Vum san ah Lumbang miuk hnia ah British maanin Bellawi, Lati, Ngamual, Vazang, Bualkhua, Kulzam, Phaizawl, Zawlnu, Duhmang, Loibual, Parte, Zawlpi, Farkhawm, Lumbang, Simzawl, Tisen, Inral, Lungbum, Sialsih, Khawlei, Lunghrawh le Sihti khua ian uk awng ii. Cia lo hmuah tu Taisun hnia rori ah umh awng ii.

British in Kawlram (cia lai ah Burma) heh 1947 kum ah zalenhnak pe ai ram pakhat in ding tuhin lungkhim ii. 1948 kum ah Chin ram/Chin State ah Chin miphun veksen lungrual in Taisun khuapui Falam khua ah miuk dan (Lal ukhnak) lon le Chin state in lal (chief) kin nai awnghnak tawp lio awng ii. Lal ukhnak tawp lio hnua tu Taisun/Phalaam hnia ah Zanniat umh tiohnak khai tawp lio tihnak ii. Phalaam/Falam khua ai Taisun lal thawn lungrual in Zanniat khua le ram simtu le thunaitu, uktu; Zanniat in harsa ngaiin Taisun lal hnen ah siah a pehnak aitu lal dang pawl hrang tu Chin National Day heh amahte lal ihnak com nia i ngio ii.

Lal ukhnak umh nawn lo hnua lam ah tuntian Falam peng songah Zanniat phun le nam pawl tumce ngaiin dinhmun umh ngio de hnak heh hlanlai ai kin tluanthu maan i ni maw tiin ruat thilhnak tam ngai umh ii.

Hlanlai ai Zanniat tluanthu le dinhmun siik in Chin National Day heh Zanniat ca a songlawi hlaice leek zolo, Chin miphun song ai lal ukhnak hnia ah a tak rori in kin zalenhnak le kin luat nia poimawh ii.

Related Post

Leave a Reply